Save the Darfur Puppy

The New York Times là tờ nhật báo có uy tín nhất và có số độc giả thuộc tầng lớp trí thức nhiều nhất ở Mỹ. Nhưng chính vì nhắm vào đối tượng độc giả trí thức nên nó không phải là tờ báo có số lượng phát hành nhiều nhất. Xét về số lượng phát hành, tờ NYT đứng thứ 3, sau hai tờ USA Today và Wall Street Journal.

Để khuyến khích sinh viên đại học đọc báo cập nhật tin tức đồng thời nâng cao kỹ năng đọc hiểu, hai tờ New York Times và USA Today cung cấp cho sinh viên các trường đại học Mỹ các số báo của nó miễn phí. Ở trường tôi, tại những địa điểm được nhiều sinh viên qua lại như trước thư viện hay gần khu vực canteen đều có một hộp báo, bên trong là hai chồng báo, USA Today một bên và NY Times một bên. Sinh viên nào muốn đọc phải dùng thẻ sinh viên của mình để mở hộp lấy báo. Cứ đi ngang các thùng báo này khoảng 12 giờ trưa là tôi thấy số báo NY Times hết sạch trong khi số báo của tờ USA Today vẫn luôn còn. Vì tờ USA Today thuộc dạng báo khá là “lá cải”, màu sắc lòe loẹt và có nhiều bài tường thuật về các ngôi sao điện ảnh, ca nhạc, thể thao nên không được giới sinh viên ưa chuộng. Đối tượng đọc tờ USA Today chủ yếu là sinh viên undergrad. Trí tuệ hơn, bọn sinh viên grad tụi tôi thường chỉ đọc tờ NYT.

Tờ NY Times gồm có 2 phần, nửa phần đầu dành đăng các thông tin quốc tế và nửa sau dành cho thông tin nước Mỹ. Hai trang kế cuối là nơi đăng các bài xã luận, ‎ý kiến bạn đọc và các bài phân tích, phê bình (opinion-editorial) của những nhà báo kỳ cựu và uy tín của tờ báo. Gặp lúc bận rộn, tôi thường xem lướt qua các mục thông tin quốc tế và thông tin nước Mỹ nhưng không bao giờ bỏ qua các bài op-ed. Mặc dù đã biết những người phụ trách chuyên mục op-ed (columnist) đều là những nhà báo và học giả sừng sỏ (như Paul Krugman, giáo sư kinh tế trường Princeton), tôi vẫn không khỏi ngạc nhiên trước chất lượng của các bài op-ed. Với tổng số columnist là 7 người, trung bình mỗi một columnist phải viết 2 bài/tuần, vậy mà chất lượng các bài viết vẫn được duy trì ở mức độ rất đáng nể. Hầu như trong tất cả các số báo tôi đều học được nhiều ‎ý tưởng hay và sâu sắc qua những bài op-ed này.

Tôi thử giới thiệu dưới đây một bài op-ed của Nicholas D. Kristof đăng trên NYT ngày 9-5-2007. Bài viết hay, nhiều kiến thức, nội dung và phong cách bài viết rất tiêu biểu cho chủ đề phê bình chính trị-xã hội mà Kristof phụ trách. Tôi lượt bỏ một vài đoạn (vì lười và vì chúng hơi “khó dịch”) mà không làm ảnh hưởng nhiều đến nội dung bài viết.

Wednesday, May 09, 2007

Cứu Chú Cún Con Dafur

Nicholas D. Kristof
The New York Times

Cuối cùng, chúng ta cũng bắt đầu hiểu được muốn khích động Tổng thống Bush, những nhà lãnh đạo chính trị và công chúng Mỹ để họ ra tay can thiệp vào nạn diệt chủng ở Sudan thì ta phải làm gì: cần một chú cún con với cặp mắt to và đôi tai mượt.

Đó là bài học rút ra được từ một loạt các công trình nghiên cứu tâm lý học được thực hiện nhằm tìm hiểu tại sao những con người tốt bụng và có lương tâm lại không động lòng trước nạn diệt chủng hay nạn đói xảy ra trên thế giới. Rất nhiều lần chúng ta đã từng chứng kiến lương tâm con người không hề cắn rứt trước sự sau khổ của hàng trăm ngàn người nhưng lại xúc động và đau khổ chỉ vì một đứa trẻ (hay một chú cún con) đang gặp nạn.

Trong một thí nghiệm, các nhà tâm lý học yêu cầu những người dân thường đóng góp $5 để cứu giúp những nạn nhân đói khát ở nước ngoài qua 3 tình huống sau: (1) đóng tiền cứu giúp một cô bé 7 tuổi tên Rokia sống ở Mali; (2) đóng tiền cứu giúp 21 triệu người dân châu Phi đang đói; (3) đóng tiền cứu giúp cô bé Rokia nhưng lần này cô bé Rokia không phải là một cá nhân riêng lẽ mà là một trong số hàng triệu người đói khát trên toàn cầu.

Kết quả không có gì ngạc nhiên: những người tham gia ít sẵn lòng bỏ tiền ra giúp hàng triệu những con người đói khát mà họ không biết là ai, tên gì, sống ở đâu hơn là giúp cô bé Rokia 7 tuổi sống ở Mali. Nhưng trong trường hợp (3) mặc dù biết rõ tên tuổi, danh tánh của người cần giúp đỡ nhưng họ cũng không sẵn lòng giúp đỡ vì trong trường hợp này sự đau khổ của Rokia được xem là một phần của một vấn nạn to lớn, phức tạp hơn trên toàn cầu.

Có nhiều bằng chứng thuyết phục cho thấy con người phản ứng trước nỗi khổ của một cá nhân hơn là của một tập thể. […] Thậm chí một con vật dễ thương nào đó cũng có thể gây ra một phản ứng tương tự nơi con người. Một chú chó bị mắc kẹt trên một chiếc tàu làm khuấy động con tim của bao dân Mỹ đến mức $48,000 tiền túi riêng đã được quyên góp để cứu chú chó. Sau khi tôi đến thăm Darfur vào năm 2004, tôi hoàn toàn không hiểu được cảm xúc của công chúng Mỹ khi nỗ lực cứu một chú diều hâu đuôi đỏ, tên Pale Male, vì chú bị đuổi ra khỏi tổ của mình ở Fifth Avenue ở New York. Một con diều hâu không nơi nương tựa có thể khiến công chúng Mỹ phẫn nộ nhiều hơn là 2 triệu người Sudan trong cảnh màn trời chiếu đất? Tôi thật không hiểu.

Những nhà hoạt động giúp người nghèo thường thích trích dẫn con số 30,000 trẻ em trên thế giới tử vong hàng ngày do hậu quả của nghèo, đói vì họ cho rằng con số này sẽ là cú sốc khiến nhân loại phải có phản ứng. Nhưng ngược với sự mong đợi của họ, con số nạn nhân càng lớn, số người động lòng trắc ẩn càng ít.

Trong một thí nghiệm tâm lý học khác, 1 nhóm người được mời gọi gây quỹ $300,000 để trang trải viện phí cứu sống một em bé và 1 nhóm khác cũng có mục tiêu tương tự nhưng để cứu sống tính mạng của 8 em bé. Kết quả: tiền đóng góp cứu 1 em bé nhiều gấp đôi số tiền quyên được để cứu 8 em bé.

“Khả năng cảm xúc của chúng ta có giới hạn,” theo lời giáo sư Paul Slovic thuộc ĐH Oregon, tác giả của bài nghiên cứu “Psychic Numbing and Genocide” trong đó ông mô tả tất cả những thí nghiệm nêu trên. Giáo sư Slovic lập luận rằng chúng ta không thể trông đợi vào phẩm chất đạo đức bẩm sinh của ngay cả những con người tốt. Thay vào đó chúng ta cần có những cơ chế chính trị và pháp lý để có biện pháp đối phó với nạn diệt chủng.

[…] Nhưng thật tình mà nói, sau 4 năm chứng kiến Hội đồng bảo an Liên hiệp quốc, Toà án Tội phạm Quốc tế (International Criminal Court) và Công ước Ngăn ngừa và Trừng phạt Tội ác Diệt chủng (Genocide Convention) không có mấy hiệu lực trước vấn nạn ở Darfur, tôi hoài nghi không biết liệu khả năng duy lý của con người (human rationality) và luật pháp quốc tế có thể làm được gì nếu không có được sự ủng hộ của công luận.

Có một thí nghiệm chứng minh cho thấy giới hạn của khả năng duy lý của con người. Những người tham gia thí nghiệm được yêu cầu đóng góp tiền giúp người nghèo nhưng trước khi đóng góp họ được chia làm 2 nhóm. Một nhóm được yêu cầu thảo luận về đề tài trẻ em (để khơi dậy cảm xúc của họ) và nhóm kia được yêu cầu thực hiện các phép tính toán học (để khơi dậy khía cạnh duy lý). Kết quả: những người làm toán quyên góp ít tiền hơn.

Có lẽ cái mà chúng ta cần không phải là nhiều luật pháp tốt hơn (better laws) mà là nhiều lương tâm biết xúc động hơn— những lương tâm bị cắn rứt vì hình ảnh một chú cún con tên Darfur với đôi mắt to và đôi tai mượt. Một khi chúng ta tìm thấy một chú chó đáng thương như vậy đang gặp nạn, chúng ta nên gọi điện thoại cho hãng tin ABC. Khả năng đánh giá thông tin của hãng ABC đã được thể hiện rõ qua việc hãng dành tổng cộng 11 phút trong bản tin tối để tường thuật về nạn diệt chủng ở Darfur trong nguyên cả năm qua — so với 23 phút tường thuật sự kiện kẻ sát nhân giả mạo trong vụ án liên quan đến cái chết bé gái JonBenet Ramsey.

Nếu như Tổng thống Bush và công chúng toàn cầu không động lòng trước thảm cảnh chết chóc của hàng trăm ngàn người đồng loại, có lẽ hy vọng sót lại cuối cùng của chúng ta là lương tâm chúng ta sẽ bừng tỉnh trước cảnh một chú chó con đang gặp nạn.