Unhappy-Happy in America

Có một câu hỏi mà dân Mỹ rất tò mò muốn biết bọn sinh viên quốc tế trả lời ra sao, đó là: Mày có dự định ở lại Mỹ sau khi tốt nghiệp không? Có đứa tế nhị hơn thì sửa đổi câu hỏi lại một chút thành: “Mày định làm gì sau khi tốt nghiệp?” Tính từ đó đến giờ, tôi đã phải trả lời cho câu hỏi này cũng gần một chục lần.

Động cơ thúc đẩy bọn Mỹ đặt câu hỏi này không phải chỉ có một. Ẩn chứa bên dưới bề mặt câu hỏi là một chuỗi các vấn đề liên kết với nhau. Câu trả lời “Có” không đơn giản chỉ làm thoả mãn lòng hiếu kỳ của người đặt ra câu hỏi muốn kiểm tra xem những gì người Mỹ biết được về thế giới nghèo đói bên ngoài thông qua báo chí, ti vi có đúng không. Nó còn khẳng định với dân Mỹ rằng họ đã có may mắn được sống trong một đất nước tươi đẹp, một giấc mơ thiên đường cho cư dân của thế giới thứ 3 (và thậm chí cả thế giới thứ 2). Sống trong một xã hội luôn tự hào về quyền tự do ngôn luận và có cơ hội tiếp xúc với những luồn thông tin trái ngược nhau về tình hình xã hội, thành phần có học trong dân Mỹ vẫn ý thức được tính chất “hai-mặt Janus” của nước Mỹ - một bên là sự xa hoa, giàu có không tưởng của giới có tiền, một bên là sự nghèo đói bần cùng của tầng lớp di dân, dân da đen, dân da đỏ ở tận đáy xã hội; một bên là những lý tưởng tôn giáo khước từ cuộc sống vật chất và đề cao sự hoàn thiện của thế giới tinh thần, bên còn lại là những siêu thị hàng hóa rực rỡ và lối sống chạy theo chủ nghĩa tiêu thụ không cần biết đến ngày mai. Không ít thì nhiều, chúng gieo vào trong tiềm thức của những người Mỹ có chút học thức và đầu óc sự hoài nghi và hoang mang về bản chất cuộc sống của xã hội Mỹ. Liệu con đường xã hội Mỹ đang đi là đúng? Liệu cuộc sống tràn ngập hàng hóa tiêu thụ có hẳn là cuộc sống lý tưởng? Liệu cuộc sống đề cao tính chất cộng đồng có thật sự ưu việt hơn cuộc sống đề cao cá nhân chủ nghĩa? Liệu một cuộc sống nghiêng về tinh thần có mang lại cho con người niềm hạnh phúc chân chính và lâu bền hơn là những giây phút hân hoan ngắn ngủi của vật chất và xác thịt?

Sự hoang mang này nằm yên lặng, tiềm ẩn dưới bề mặt của lý trí, nhưng giống như một lớp bùn mỏng nằm dưới đáy hồ, chỉ cần có chút khuấy động [bởi sự hiện diện của một người nước ngoài] chúng sẽ bị xáo trộn và cuốn lên bề mặt, vụt thành câu hỏi: “Mày có dự định ở lại Mỹ sau khi tốt nghiệp?” Câu trả lời “Có” hay ít ra là một cách thể hiện tương đương nào đó sẽ xóa tan mối hoài nghi trong lòng người hỏi và khẳng định với họ tầm quan trọng không gì thay thế được của cuộc sống kinh tế sung túc ở Mỹ.

Đối với câu hỏi này, tôi không có một câu trả lời nhất định. Câu trả lời của tôi phụ thuộc vào đối tượng đặt câu hỏi, hoàn cảnh và bối cảnh khi câu hỏi được đặt ra và tôi có được bao nhiêu thời gian để trả lời. Lần đang ngồi trong xe cùng với 2-3 đưa bạn, tôi trả lời ngắn gọn: Ở Mỹ hay về Việt Nam là một lựa chọn mang tính đánh đổi. Được cái này nhưng mất cái khác. Nó là một quyết định khó khăn, tao chưa biết được. Có lần khác bọn học trò trong lớp thắc mắc, tôi nói: Tao đã ký vô giấy tờ, học xong phải về nước. Bọn nó không hài lòng vẫn tiếp tục truy hỏi: Nhưng tại sao mày muốn về? Tôi trả lời cho xong chuyện: Tao muốn về làm một cái gì đó cho xã hội và đất nước tao. Vậy mà trông mặt bọn nó có vẻ tin vào lời tôi nói, thiệt ngố không tin nổi! Lần khác, có đứa đặt câu hỏi đó qua e-mail, tôi có rộng thời gian hơn để suy nghĩ và tìm cách trả lời cho dài dòng, văn hoa môt chút. Câu trả lời là như sau:

“This is a common question Americans ask foreign students all the time - does he or she plan to stay on in the US or go home? I guess the assumption is that if they want to stay here, that demonstrates the superiority of the US political, economic system. That's true but I would say sometimes things are more complex than that, and it's always a trade-off between staying here and going home. It reminds me of something I read in a book about Western tourists visiting Thailand and liking it a lot. The only complaint they made of Thailand is "Too bad there are too many Thai people here." In a way, that may apply to many foreign immigrants in the US too (“Too bad there are so many Americans here” or “Too bad there weren't more Chinese/ Vietnamese/Indians/etc. here”).

I never thought about staying in the US but the closer I get to completing the program, the more I have to think about it. On the one hand I want to go back because that's where I can function and do what I do best. On the other, I cringe at the thought of having to face bureacracy, corruption, and inefficiency. It's not an easy decision though and it is tied to a lot of factors. But in the end, I'll go back.”

Tất nhiên còn cả lô, cả lố những yếu tố khác mà nói ra chưa chắc nó hiểu.

Dù sao, đó là một câu hỏi không có câu trả lời cố định, không dành riêng cho bất cứ ai.

~.~.~

Cuộc sống ở Mỹ đối với những người nước ngoài thật không dễ dàng chút nào. Đối với những ai qua Mỹ khi còn ở lứa tuổi học trò, giai đoạn chuyển tiếp và hội nhập sẽ dễ dàng và tự nhiên hơn. Đối với những người đã trên tuổi hai mươi mấy, đi sang Mỹ với gánh nặng hành lý văn hóa bản địa trên vai, việc sửa đổi hành vi, thói quen cư xử, nếp suy nghĩ và học cách diễn đạt qua một ngôn ngữ mới là cả một quá trình đầy thách thức. Đầu óc họ trong giai đoạn đầu ở xứ lạ vì vậy luôn trong tình trạng “đi đi về về” giữa hai nền văn hóa. So sánh, đối chiếu giữa hai nền văn hóa là không điều thể tránh khỏi với họ, nó là hành động thuộc phạm vi tiềm thức, vượt qua tầm kiểm soát của bản thân. Chính vì vậy họ lại là những người hiểu biết và có cái nhìn sâu sắc về xã hội Mỹ. Bài viết dưới đây có tựa đề khá bi quan “Unhappy in America” nhưng không vì vậy mà ta có thể kết tội nó có cái nhìn một chiều phiến diện. Bài viết có nêu lên những mặt tích cực và tốt đẹp mà dân di cư nhận xét về nước Mỹ. Bài viết có nhiều nhận xét rất hay. Dân Ấn Độ quả đúng là có chiều sâu tư duy. Bài đáng để đọc hết, dù hơi dài, ở đây tôi đã cắt xén bớt khá nhiều.

~.~.~

Unhappy in America

America the beautiful? No thanks. All they want is a ticket back to India.

Little India, NCM Award Winner, Lavina Melwani, Posted: Feb 01, 2006

Can we call her Aparna? She is about to open up a vein and show you how she bleeds - but she's not about to tell you her real name. _She is nameless, faceless. But her story is partly yours and mine, of every immigrant who left some place to arrive some place else. She prefers to remain anonymous. Yet ask her about her life in America, and it's like opening the floodgates.

She is unhappy in America. Do you hear: unhappy! She wants to go back home! People are incredulous when they hear that: who in their right minds would want to leave America, the golden land of opportunities and dollar bills? You have people clawing and scratching, trying to get into America - and she wants to leave?

[...] The colors seemed to have been drained out of her life. Says Aparna, "The small pleasures of life I used to experience in India, I do not experience here. In India, standing on your balcony, you see life, you see kids playing, you see people sitting together. Neighbors stop to laugh and chat and find out how you're doing. _"Here I would sit on the deck in the suburbs. All around me, there are beautiful trees, beautiful landscapes, and lovely cars. But there are no people. You might as well hang up a pretty picture in your living room and just keep on watching that. What's the difference?"

[…] "Initially it was very depressing, because you miss your family and the whole culture is different. … The cultural difference is the biggest thing. It's tough to blend in with the people here. You may think you have a green card, you have citizenship, but you're just not amongst them. They still look at you as different."

[…] "I think each and every individual is here to make money. Personally if given a choice, each one of us would be there and not here. So I guess each one of us is compromising and trying to adjust."

[…] She acknowledges that Indian communities are growing in America, but she still does not find it the real thing: "Everything seems to be artificial and formal and people seem to be pretending. You feel as if everyone has a mask on their face. They are not the same any more."

[…] She feels in America, people are running on mental treadmills, with no time for anyone. You dare not drop in on a friend uninvited or dawdle with extended family, chatting over dinner on a weekday. She says, "It's this 'I'm really busy' attitude. It's the same 24 hours we used to have in India, the same 24 hours we have here. It's the same time, what's the difference, I don't understand. Yes, I know we don't have help here, but I'd make sure I give a hand with the dishes before I leave."

The only thing she appreciates about America is the freedom a woman gets and she savors the fact that she can drive around at midnight or walk on the street without being harassed, as was often her experience in India.

[…] Well-wishers point out to her the glittering wonders of America, the many malls where you can get anything your heart desires. She says, "Yes, because you don't have a family or circle of friends whom you can be with, you walk around malls and ultimately buy things. It's a consumer society and that's the only entertainment." People warn her that after being exposed to America's charms, she'll never be able to live in India again. She retorts, "You lived there for 25, 30 years, and now it's suddenly intolerable to you? I don't understand that. It's the same world, probably even better than what you had left earlier."

Finally, what is the green card really worth? Aparna has seen people who have been unable to attend the last rites of their beloved parents, because they did not want to jeopardize their chances of getting this little piece of paper.

She says, her voice breaking: "People tell me I'm getting emotional. Yes, sure I am. If you cannot be with your dying parent, then what is life all about? They invest all their love, time and effort in bringing you up and you cannot be there for that final goodbye? When the child is not there, what's the point?"

Shattered Dreams

Partha Banerjee can certainly tell you a thing or two about being unhappy in America. The people he deals with every day at New Immigrant Community Empowerment (NICE) in Jackson Heights, Queens, live incredibly difficult lives here in the richest, most affluent country on the planet.

His life in Southern and Central Illinois, and later in upstate New York was very spartan and emotionally bare: "These are small, cold desolate places and you have no friends.

***

It's miserable. If you have no job, you are ill or have some health problem, then that's the time you feel more isolated, more lonely. And that's the time you wish that you hadn't come to this country."

[…] Following a stint as a TV producer, he chucked it all to become a full-time advocate with NICE, doing grass-roots work with immigrants of all races and helping them in their day to day struggles.

And in taking a pay-cut and leaving academia and corporate America, Banerjee found himself. He says: "If you really are in a lifelong searching process, it's an exploration to find where you belong and what makes you happy. It's not about making money." _Would be go back? "This is a very difficult question, because nobody knows the real answer," he says. "Emotionally and spiritually I was much happier in India, but I have also gained a lot here. Not material gains, but intellectual and spiritual gains." _Spiritual gains in this hotbed of consumerism? He seems to have got it all wrong. Isn't India the place people go for spiritual gains? He says, "It's really about knowing yourself. In India surrounded by family, you don't really learn so much about yourself. Coming here to America and struggling, I got to know myself." Banerjee, whose inspiration is Swami Vivekanand, says, "I am much more privileged and much happier than before, now that I have found my own niche in working for the poor and the dispossessed."

Daily he sees the ugly underbelly of the American Dream as he fights for new immigrants, people whose dreams are completely broken. There are battered women who have no way of going back home; construction workers who are old and still struggling on scaffoldings for a pittance; domestic servants who are not even given a mattress to sleep on; the hundreds of men with Muslim names or brown faces who have faced a hard new America after 9/11; random victims of accidents, circumstances or crime. Being with them and providing them with some kind of hope and solidarity gives him satisfaction - and yes, makes him happy.

"There are so many stories of unhappy people," he says. He recalls a Bangladeshi couple, a doctor and a pharmacist, who won the Immigrant Diversity Visa lottery and came to this country to make it big. "Recently I saw him working at a gas station, pumping gas at 3 a.m. His wife is waiting on tables at a restaurant." _Then there are some elderly parents for whom the large suburban palaces of their children have nothing to warm them. Having joined their offspring in America, they are cut off from their life-source, marooned in a fast-moving America they cannot connect with, dependent on busy children who don't really have time for them.

***

[…] Many would be immigrants confuse the real America with the America perpetuated by Hollywood, enhanced with Dolby Sound. Whether it's a romantic comedy, a thriller or a musical, the women are sexy, the cars are fast - and yes, life is beautiful. All dilemmas are settled by the end of 90 minutes, and though you know it's just a movie, when you are living in India and have never seen America, it's all you have to go by. Yes, you see drug dealers and seedy neighborhoods in the movies, but isn't that just cinematic color and drama for the backdrop? Immigrants never picture themselves in that scene. They visualize a landscape where the streets are paved with gold, with a house in a pristine suburbs and a hefty bank balance.

It is often a rude awakening for a new immigrant to find himself in a rundown seedy apartment crawling with roaches and rats, counting pennies and struggling to hold on to a miserable job that he hates, if only for survival.

The faces of indifferent strangers greet him in the corridors and on the streets. At that moment, the string bed in the open courtyard of his village home, surrounded by loved ones and a pot of saag cooking on the family hearth, seems incredibly inviting. This too is somebody's American Dream gone awry.